De H. Engelen in het leven van de H. Jozef

Nadat wij in de vorige rondbrief de rol van de Heilige Engelen in het leven van de Heilige Maagd MARIA overwogen hebben, willen we dit nu doen in het leven van haar bruidegom, de Heilige Jozef. De Heilige Jozef, “die rechtschapen was” uit het Koninklijke geslacht van David, de eenvoudige handwerker. Hij is de man van het zwijgen, van wie ons geen enkel woord in de Evangeliën is overgeleverd. Maar waar veel te weinig aandacht aan besteed wordt: hij is degene aan wie verschillende keren een visioen van een Engel ten deel viel. Hij was de gewetensvolle en gehoorzame vervuller van GODs wil. In de berichten over de kinderjaren van JEZUS bij Matteüs en Lucas is hier alleen sprake van, wanneer JEZUS en MARIA, de beide heiligste Personen die hem werden toevertrouwd, in gevaar waren wat hun eer of hun leven betreft.

De eerste keer verscheen de Heilige Engel aan de Heilige Jozef toen hij moest vaststellen, dat zijn bruid een kind verwachtte. Hij was reeds met MARIA verloofd, maar had haar nog niet plechtig zijn huis binnengeleid. Toentertijd was een verloving juridisch hetzelfde als een huwelijk en gaf aan de man alle huwelijksrechten. Ontrouw van de bruid tijdens deze tijd gold als echtbreuk en werd ook als zodanig bestraft. In zo’n geval kon de bruidegom zich niet anders losmaken van zijn bruid, dan net als een echtgenoot zijn echtgenote een scheidingsbrief te geven.

In deze tijd tussen verloving en huwelijk bemerkt Jozef dat MARIA een Kind verwacht. Wat voor vreselijke teleurstelling voor een jonge man, die zijn bruid bemind en haar als rein en heilig beschouwd heeft! De wereld scheen in te storten. Een moment kwam bij hem de verdenking boven: is ze mij ontrouw geweest? Maar dat kon en wilde Jozef niet geloven. Hij stond voor een vreselijk dilemma: aan de ene kant stond het feit dat MARIA de Moeder van een Kindje werd, dat niet zijn eigen kind was. De wet gebood dat men een echtbreekster moest aangeven. Echtbreuk werd echter bestraft met de dood door steniging. ¹⁾

Aan de andere kant kon Jozef onmogelijk het geloof in de onschuld van zijn bruid opgeven. Niets, helemaal niets in haar gedrag wees namelijk op een schuld. Plicht en liefde streden met elkaar in het hart van Jozef. De wet verlangde: “Je moet haar aangeven!” De stem van het hart zei echter: “Nee, ze is onschuldig!” Een verschrikkelijke stand van zaken, een vreselijke situatie! Wat moest hij doen?

In de oplossing die Jozef vond, toont zich zijn ware karaktergrootte. Op dit ogenblik kwam aan het licht wat in de eenvoudige ambachtsman verborgen was: een edelman door en door. Hij ging niet naar familieleden en kennissen om er met hen over te praten. Nee, hij bewaarde alles in zijn hart in een eerbiedig zwijgen. Hij was bereid om afstand te doen van MARIA en haar een scheidingsbrief te geven, maar zonder de reden te vermelden. “Omdat Jozef, haar man, rechtschapen was en haar niet in op-spraak wilde brengen, dacht hij er over in stilte van haar te schei-den.” ²⁾

Nu was het een Engel, die Jozef in een droom toelicht, wat er met MARIA gebeurd was: “Jozef, zoon van David, wees niet bevreesd MARIA, uw vrouw, tot u te nemen; het Kind in haar schoot is van de Heilige Geest.” ³⁾

“Door zichzelf geheel op te offeren drukt Jozef zijn edelmoedige liefde voor de Moeder van GOD uit en maakt hij van zichzelf een echtelijke gave aan haar. Hoewel hij besloten had zich terug te trekken om het 'plan van GOD', dat bezig was zich in haar te verwezenlijken, niet te belemmeren, neemt hij haar op uitdrukkelijk bevel van de Engel tot zich en eerbiedigt hij haar exclusief toebehoren aan GOD.” ⁴⁾

Enkele maanden later, toen het Goddelijk Kind al was geboren, verscheen opnieuw een Engel van de Heer aan Jozef in een droom en sprak: “Sta op, neem het Kind en zijn moeder, vlucht naar Egypte en blijf daar tot ik u waarschuw, want Herodes komt het Kind zoeken om het te doden.” ⁵⁾ Ook deze keer gehoorzaamde de Heilige Jozef meteen: “Hij stond op en week in de nacht met het Kind en zijn moeder naar Egypte uit.” ⁶⁾

De Heilige Jozef bleef in Egypte, totdat de Engel – zoals voorzegd – hem opnieuw verscheen in een droom en hem opdroeg: “Sta op, neem het Kind en zijn moeder en trek naar het Land Israel, want die het Kind naar het leven stonden zijn gestorven.” ⁷⁾

Op de terugweg naar Palestina schijnt de Heilige Jozef nog een vierde verschijning van de Engel te hebben gehad, want toen Jozef hoorde, dat in Juda nu Archelaüs, de zoon van Herodes, in diens plaats als koning heerste, vreesde hij terecht daarheen te gaan. Waarschijnlijk is hem opnieuw een Engel in de droom verschenen, die hem zei dat hij naar Galilea moest gaan. Dit vierde visioen van een Engel wordt in het Evangelie van Matteüs niet uitdrukkelijk vermeld, maar wij kunnen dit opmaken uit de woorden: “Van GODswege in een droom gewaarschuwd.” ⁸⁾ Deze Engelenvisioenen waren zo duidelijk voor de Heilige Jozef, dat iedere twijfel erover uitgesloten was. Hij begreep ze en gehoorzaamde volmaakt aan de verkregen bevelen. Men zou zich hooguit kunnen afvragen:

Moderne exegeten wijzen erop dat GODdelijke aankondigingen door innerlijke of uiterlijke visioenen, maar ook door dromen vaak in de Heilige Schrift voorkomen. GOD kan zich ook door middel van een droom openbaren. Zo geschiedde het met de aartsvader Abraham: “Bij zonsondergang viel Abram in een diepe slaap; hevige angst en duisternis overviel hem. En Jahwe zei tot Abram: “Gij moet goed weten dat uw nakomelingen als vreemden zullen wonen in een land dat niet van hen is…” ⁹⁾

Of denken we aan de aartsvader Jakob met zijn droom van de hemelladder. GOD openbaarde zich ook aan Salomo ¹⁰⁾ en enkele profeten in een droom. We kunnen ook denken aan de beroemde dromen van de Egyptische Jozef. ¹¹⁾ Waarom openbaarde GOD zich steeds aan de Heilige Jozef op deze manier, dat Hij hem door een Engel in de droom liet weten wat hij moest doen, terwijl voor de priester Zacharias, voor de Maagd MARIA en voor de herders op het veld de Engel Gabriël resp. de Kerstengel zichtbaar werden terwijl de mensen wakker waren?

We kunnen deze vraag misschien heel goed beantwoorden met de Heilige Johannes Chrysostomus: “Een plechtige, zichtbare Engelverschijning was bij Zacharias gewenst, om zijn wantrouwen op te heffen, en bij de heiligste Maagd MARIA vanwege de gewichtigheid van de Boodschap die zij ontving over de Menswording van GOD in haar maagdelijke schoot. Tenslotte ook bij de herders van Betlehem, om deze eenvoudige mensen zover te krijgen, dat ze nog in de nacht op weg gingen naar de kribbe van de Heer.

Maar bij de Heilige Jozef was ook de meer eenvoudige Engelverschijning in de droom voldoende, omwille van zijn sterk geloof en zijn bereidwilligheid om in alles GODs wil te vervullen. Zo beantwoordde dit het best aan de bescheidenheid van deze rechtvaardige man, die gewoon was aan een nederig en verborgen leven.

We mogen bovendien niet vergeten, dat de Heilige Engelen in hun bovenmenselijke wijsheid in staat zijn om zich aan te passen aan de eigenheid van de mensen, tot wie ze door GOD gezonden worden. Zo verscheen de Engel aan Jozua, de grote legeraanvoerder, in de gedaante van een krijge,r ¹²⁾ maar bij Tobias, die op het punt stond om een lange reis te beginnen werd de Engel Rafaël in de gedaante van een reiziger zichtbaar. ¹³⁾ Maar bij de priester Zacharias heeft de Engel Gabriël zich aangepast aan de sacrale situatie waarin Zacharias bij het wierookaltaar zich bevond. Zo heeft zich dus ook de Engel aangepast aan Jozef, dit model van het verborgen, innerlijke leven, en is hem verschenen in de stilte van een nachtelijk droomvisioen.” ¹⁴⁾

Ook de Heilige Engel, die aan de herders de boodschap bracht van de geboorte van JEZUS, hoort tot de Heilige Engelen in de Heilige Schrift. Het is ook hier een Engel die aan de mensen het geheim van de Menswording uitlegt zoals St. Gabriël dit deed bij de MoederGODs en bij de Heilige Jozef de Engel in de droom. “Plotseling stond een Engel des Heren voor hen en zij werden omstraald door de glorie des Heren, zodat zij door grote vrees werden bevangen.” ¹⁵⁾

Opnieuw ervaren de mensen het licht van de hemel. De Heilige Engelen brengen dit licht mee, omdat zij in dit licht van GOD leven. De mens is aanvankelijk verrast en bevreesd door dit hemelse licht. Daarom moet de Engel hen eerst eens geruststellen: “Vreest niet, want zie, ik verkondig u een vreugdevolle boodschap die bestemd is voor het hele volk.” ¹⁶⁾

De Engelen zijn de boden van de vreugde en men voelt in de woorden de vreugde van de Engel, die deze boodschap aan hen mag brengen. Hij verheugt zich ook zelf over deze boodschap, over de geboorte van de Verlosser op deze aarde. De Heilige Engelen kunnen zich ook verheugen. JEZUS benadrukt dit in de gelijkenis van de verloren drachme: “Zo, zeg Ik u, is er vreugde bij de Engelen van GOD over één zondaar die zich bekeert.” ¹⁷⁾

De Blijde Boodschap, die de Engel aan de herders verkondigt zou ons allen steeds weer opnieuw blij moeten maken maar niet alleen met Kerstmis: “Heden is u een Redder geboren, Christus de Heer, in de stad van David.” ¹⁸⁾ Ze verkondigen met weinig woorden aan de herders de Menswording en de geboorte van de Verlosser. Vandaag gaat de belofte in vervulling. Hij is werkelijk in de stad van David geboren, zoals de profeten het hebben voorspeld.

Drie belangrijke titels geeft de Engel aan JEZUS. De herders moeten weten dat Hij de redder is. Hij is de verwachtte Messias. Hij is de Heer. De Heilige Engelen willen ook ons tot deze kennis van GOD leiden. Wij moeten JEZUS erkennen als onze Verlosser en Heiland en als onze Heer en GOD. Wie Hem als de Mens geworden Zoon van GOD erkent en aanvaard, zal Hem aanbidden. Daartoe nodigen dan alle andere Engelen de herders en ook ons uit, doordat zij het Gloria zingen. Laten wij ons zoals de herders steeds weer door de Heilige Engelen naar JEZUS brengen en instemmen met hun lofzang: “Eer aan GOD in den hoge en op aarde vrede onder de mensen in wie Hij welbehagen heeft.” ¹⁹⁾

* Terug